ჭდე: ქართული ფეხბურთი

სლავა მეტრეველი(1936-1998) – ჩვენი ფებურთის ისტორიაში შევიდა, როგორც მისი ერთ-ერთი ყველაზე სახელოვანი და ბრწყინვალე წარმომადგენელი. აბა, შემთხვევითი ხომ არ არის, რომ რვაჯერ იყო დასახელეული პირველ ნომრად საბჭოთა ფეხბურთის „33 საუკეთესო“ მოთამაშის სიაში?

მაგრამ, ცხადია, რომ გულშემატკივართა მეხსიერებაში სლავა მეტრეველი რჩება არა ციფრობრივი მაჩვენებლებით, არამედ თავისი საფეხბურთო ოსტატობის ნათელი, განუმეორებელი თვისებებით.

ასეთი თვისებებით კი სლავა უხვად იყო დაჯილდოვებული შურდულივით სწრაფი, პლასტიკური, მოხდენილი – იგი ნამდვილ საფეხბურთო კასკადიორად წარმოგვიდგება.

ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე ელეგანტური ფეხბურთელი, რომელიც კი ოდესმე უნახავს მაყურებელს მოედანსა თუ ტელეეკრანზე.
სლავას კიდევ ერთი ძვირფასი თვისება გამოარჩევდა. თამაშის ძალზე სტაბილური, თანაბარი(ცხადია, მაღალი) დონე. არ გვახსოვს მატჩი, რომელიც მას „4“-ზე ნაკლები შეფასებით ჩაეტარებინა.

აი, ვინ იყო აბსოლუტურად მოკლებუი სპორტულ ეგოიზმსა თუ პატივმოყვარეობას, თორემ მისი ინდივიდუალური მაჩვენებლები(გატანილი ბურთები) კიდევ უფრო მაღალი იქნებოდა.

თბილისელმა გულშემატკივრებმა სლავა პირველი ნახვისთანავე შეიყვარეს. 1956 წელს – მაშინ მოსკოვის „ტორპედოს“ ჭაბუკი ფეხბურთელი – სეზონისწინა წვრთნასა და საკონტროლო თამაშებს თბილისში ატარებდა და სულ მალე ყველას პირზე ეკერა სლავას სახელი.

შველივით მარდი, გრაციოზული და მოუხელთებელი – ასეთად დაამახსოვრა იგი ყველას.

ამის შემდეგ იყო „ტპროედოში“ მისი სპორტული ზრდისა და სრულყოფის წლები, როდესაც მან საკავშირო და საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა, გახდა სსრკ და ევროპის ჩემპიონი.

მთელი ამ ხსნის მანძილზე სპორტული საქართველოს ოცნება იყო ეხილა იგი თბილისის „დინამოს“ რიგებში. ეს დღეც დადგა. არასოდეს დაავიწყდება ხალხს სლავას სადებიუტო მატჩი თბილისში – 1963 წლის 31 მარტს ლენინგრადის „ზენიტთან“, რომელიც ჩვენების დიდი გამარჯვებით(4:0) დასრულდა.

მართალია, სლავას ბურთი არ გაუტანია, მაგრამ თამაშის ნამდვილ გმირად დსწორედ იგი მოგვევლინა. პრაქტიკულად, მას არც ერთხელ არ დაუკარგავს ბურთი! მოხდენილი და მოუხელთებელი გასვლები მარჯვენა ფლანგიდან მთავრდებოდა იდეალური რბილი გადაცემით მოწინააღმდეგის საჯარიმოში. ოთხივე გოლი მისი პასებით იქნა გატანილი.

თამაშის შემდეგ აღფრთოვანებულმა გულშემატკივარმა ოვაციით გააცილეს ფეხბურთელი, როდესაც იგი, გახარებული და ხელებშემართული გასახდელისკენ მიემართებოდა.

კარგადაა ცნობილი სლავა მეტრეველის სპორტული ბიოგრაფია, რომლის ერთ-ერთი კულმინაციური პუნქტია თბილისის „დინამოს“ პირველი ჩემპიონობის წელი(1964). რამდენი საფეხბურთო შედეგი აჩუქა იმ წელს სლავამ და მისმა ამხანაგებმა – შოთა იამანიძემ, მიხეილ მესხმა, ვლადიმერ ბარქაიამ, ილია დათუნაიშვილმა!

გახსოვთ, ლევ იაშინის კარში გატანილი ბურთი – 12 სექტემბერს(2:1)? ეს ხომ ნამდვილი საფეხბურთო დელიკატესი იყო! ფინტების კასკადის ჩატარების შემდეგ იხეილ მესხმა იდეალური პასით შესანიშნავ პოზიციაზე გაიყვანა სლავა, რომელმაც იაშინი შემხვედრ მოძრაობაზე „დაიჭირა“ და დინჯად გააგორა ბურთი კარის შორეულ კუთხეში.

ჭეშმარიტად არტისტული კომბინაცია იყო, რომელმაც უნებურად, სლავასა და მიშას დიდი წინამორბედები – ბორის პაიჭაძე და გაიოზ ჯეჯელავა გაგვახსენა.

ცნობილია გამოჩენილი მწვრთნელის ელენიო ერერას სიტყვები, რომ საბჭოთა კავშირის ნაკრებში(1960 წლის გაზაფხულზე) მას განსაკუთრებით მოეწონა „ფართული ფრთები“ – მესხი და მეტრეველი.

„ბედნიერი ვიქნები, გუნდში თუ ასეთი ფეხბურთელები მეყოლება. მიკვირს, როგორ არ წაიყვანეს ის ინგლისში მსოფლიო ჩემპიონატზე, ხოლო მეტრეველი კი თამაშში რატომ შემოუშვეს ბოლოსკენ,“-ელენიო ერერა, მილანის „ინტერნაციონალეს“ მთავარი მწვრთნელი.

არწივი მეფური ძლიერებისა და კეთილშობილების სიმბოლოა და ქართველ ფეხბურთელთაგან, ალბათ, ისე არავის შეშვენის ასეთი შედარება, როგორც ავთანდილ ღოღობერიძეს, ჩვენ დაუვიწყარ ბასას, რომელიც მრავალი წლის მანძილზე იყო ქართული ფეხბურთის იცულობელი ლიდერი და ფლაგმანი, წინ რომ უძღვოდა გუნდს მისი აღმავლობისა და წარმატებების წლებშიც და გაჭირვების ჟამსაც.

ისევე, როგორც ბორის პაიჭაძე 30-40-იან წლებში, ავთანდილ ღოღობერიძე მომდევნო ათწლეულში იყო ქართული ფეხბურთის სიმბოლო, მისი სინდისი და ნამუსი, მისი ყველაზე უკეთესი და კეთილშობილი თვისებების განსახიერება.

ბასა ღოღობერიძის თამაშისთვის დამახასიათებელი იყო უმაღლესი ტექნიკურობა და არტისტიზმი, სტრატეგიული სიბრძნე და შრომისმოყვარეობა. კოლეგიალობას გრძნობა და პარტნიორების და მოწინააღმდეგების მიმართ, სამაგალითო კორექტულობა(მოვიგონოთ, რომ ბორის პაიჭაძის მსგავსად, მასაც არც ერთი შენიშვნა თუ გაფრთხილება არ მიუღია მსაჯებისგან მთელი სპორტული კარიერის მანძილზე).

თუკი ვინმეს შეიძლება ეწოდოს “ფეხბურთის ჯენტლმენი” – ერთი პირველთაგანი ავთანდილ ღოღობერიძეა.

ღოღობერიძეს წილად ხვდა იშვიათი ხვედრი: თავისი ხანგრძლივი სპორტული გზის მანძილზე(1944-1961) თამაში მოუწია ქართველი ფეხბურთელების სამი თაობის წარმომადგენლებთან. იგი გუნდში მოვიდა და რამდენიმე წლის მანძილზე გამოდიოდა მოედანზე პირველი თაობის სახელოვან ფეხბურთელებთან ერთად(ბორის ბაიჭაძე, მიხეილ ბერძენიშვილი, გაიოზ ჯეჯელავა, გრიგოლ გაგუა და სხვა), იყო ლიდერი მეორე თაობის გუნდისა, რომელშიც მასზე ხუთი-ექვსი წლით უმცროსი ფეხბურთელები იყვნენ და, როგორც პარტნიორმა, საფეხბურთო ოსტატობის გაკვეთილები მისცა მოედანზე მესამე თაობის წარმომადგენლებს, თითქმის შვილებად რომ ერგებოდნენ – მომავალ “ოქროს ბიჭებს”(შოთა იამანიძე, მიხეილ მესხი, ვლადიმერ ბარქაია, გიორგი სიჭნავა და სხვები).

ღოღობერიძეს(1922-1980) ეკუთვნის თითქმის ყველა ინდივიდუალური რეკორდი, რომელთა აღრიცხვაც ხდებოდა ფეხბურთის გუნდების ისტორიაში. 17 წლის მანძილზე იგი გამოდიოდა თბილისის “დინამოში” და ჩემპიონატებში ყველაზე მეტი, 341 მატჩი ჩაატარა მის შემადგენლობაში, 10 წლის მანძილზე, 1951 წლიდან, გუნდის უცვლელი კაპიტანი იყო. მან გაიტანა ყველაზე მეტი, 127 ბურთი, ზოგადად და 25 – ერთ სეზონში, ექვსჯერ გახდა გუნდის საუკეტესო ბომბარდირი და ერთხელ, 1951 წელს საკავშირო ჩემპიონატის ბომბარდირი(16).

ბასა ღოღობერიძე,უდავოდ იყო ყველაზე სტაბილური მოთამაშე გუნდში. უნდა აღინიშნოს კიდევ ერთი თვისება, რომელიც, აგრეთვე, გამოარჩევს მას ქართველ ფეხბურთელებში – ძლიერი და დაჯერებული თამაში მოწინააღმდეგის მოედანზე. საინტერესოა, რომ მის მიერ გატანილი ბურთების საერთო რაოდენობის თითქმის ნახევარი(127-დან 59) გასვლით თამაშებზე მოდის.

პირველი, რითაც ყურადღებას იპყრობდა ეს უნივერსალური ფეხბურთელი, მაინც ბურთის ფლობისა და ტარების უმაღლესი კლასი იყო.

ბორის პაიჭაძის შემდეგ, ჩვენ არ გვყოლია დრიბლინგის ასეთი ოსტატი. რაც შეეხება ბურთის ფლობის, მისი დამუშავების და, განსაკუთრებით, გაჩერების ტექნიკას, აქ იგი, მართლაცდა, შეუდარებელი იყო.

1946 წელს სტალინგრადის “ტრაქტორთან” ბრწყინვალედ ჩატარებული მატჩის შემდეგ(22 ივნისი, 5:1), სადაც მან ორი ბურთიც გაიტანა და შესანიშნავი პარტნიორობაც გაუწია ბორის პაიჭაძესა და გაიოზ ჯეჯელავას, ბრძენმა მწვრთნელმა ანდრო ჟორდანიამ იგი საბოლოოდ დაამკვიდრა შუამარბის ადგილზე. ღოღობერიძის ფართო აღიარება კი 1947 წლიდან იწყება, რომელიც მან ძალიან თანაბრად ჩაატარა და 24 თამაშში 11 გოლი გაიტტანა.